Nhạc cảnh này được phóng tác từ một chuyện tích cổ bình dân, nói tới việc có một đôi vợ chồng nghèo, làm nghề nông, suốt đời vất vả, lam lũ... Một hôm, chồng ra ruộng khoai (hay ruộng lúa), đang (cầy sâu hay) cuốc bẫm thì đào được một cái chum. Mở nắp chum ra, thấy chum đựng đầy vàng bạc châu báu. Người chồng bèn đậy nắp chum lại rồi để chum bên bờ ruộng. Về nhà khoe vợ là mình đào được cái chum vàng. Vợ hỏi: Của trời cho, sao không khiêng chum vàng về ? Ðể đó, người ta khiêng đi còn gì? Chồng đáp: Nếu thật sự là của trời cho, thì tự nhiên chum vàng sẽ về nhà, chẳng đứa nào lấy được! Ðang lúc vợ chồng trò chuyện thì có hai thằng kẻ trộm ngồi rình ở ngoài cửa (hay dưới gầm giường), chúng nó nghe hết cả. Hai thằng chạy ra bờ ruộng thì quả nhiên thấy cái chum nằm đó. Chúng vội vàng khiêng cái chum về nhà và khi mở nắp chum ra thì chẳng thấy vàng bạc đâu cả, chỉ thấy trong chum toàn là rắn, rết! Chúng sợ quá đem chum giấu ở một nơi. Sáng hôm sau, người chồng ra ruộng thì thấy mất cái chum. Khi về nhà, vợ hỏi: Chum đâu? Chồng đáp: Trời lấy lại chum vàng rồi! Hai kẻ trộm lại đã ngồi rình và nghe nói vậy, chúng bực quá, chạy đi khiêng cái chum đặt lại chỗ cũ, cho vợ chồng này sẽ bị rắn cắn. Hôm sau, chồng ra ruộng lại thấy cái chum, về nhà khoe vợ: Trời cho lại cái chum vàng rồi. Vợ bảo: Thế sao không khiêng về? Chồng đáp: Trời đã cho lại cái chum thì chum sẽ về nhà mình cho mà xem. Hai thằng kẻ trộm lại cũng ngồi rình và nghe nói vậy, chúng tức quá chạy đi khiêng cái chum đặt ngay trước sân nhà, cho vợ chồng này chết vì rắn cắn. Sáng hôm sau, vừa mở cửa ra sân thấy cái chum vàng nằm chình ình ngay đó, chồng bảo vợ: Thấy chưa? Ta nói có sai đâu? Trời đã cho thì tự nhiên cái chum vàng sẽ bò về tận nhà mình !
1) GIỮA SÂN KHẤU: Hai vợ chồng nông phu, vác cuốc, vác liềm... đứng hát :
Nhà nghèo cuốc bẫm với cầy sâu
Cuốc bẫm với cầy sâu
Tang tính tính tình tang
Nhà nghèo cấy lúa với trồng rau
Cấy lúa với trồng rau
Tang tính tính tình tang
Sớm tối nắng mưa (ư) nhọc nhằn
Vẫn cứ mến yêu (ư) ruộng đồng
Nhà nghèo vui sống với nghề nông
Vui sống với nghề nông
Tang tính tính tình tang
Tang tính tính tình tang
2) ÐỒNG RUỘNG: Người chồng hát và làm những động tác như cuốc đất, đào đất, moi cái chum lên, mở nắp chum, lạy Trời :
Một ngày cuốc đất với đào mương
Cuốc đất với đào mương
Tang tính tính tình tang
Về chiều, moi đất thấy một chum
Moi đất thấy một chum
Tang tính tính tình tang
Tháo nắp thấy trong chum đầy vàng
Xướng quá cúi khiêng lên bờ này
Của Trời cho, phúc đức vậy thay
Con hãy cứ để đây
Tang tính tính tình tang
Tang tính tính tình tang
3) VỀ NHÀ (kẻ trộm rình ở bên ngoài hay dưới gầm giường), chồng nói với vợ :
Về nhà, ta nói với vợ ngoan
Ta nói với vợ ngoan
Tang tính tính tình tang
Chuyện vàng ta đã có một chum
Ta đã có một chum
Tang tính tính tình tang
VỢ : Thế bố nó sao không cầm về ?
Sẽ mất chum ngay rồi còn gì ?
CHỒNG : Của Trời cho đó, mất thì thôi
Nếu có mất... thì thôi !
Tang tính tính tình tang
Tang tính tính tình tang
4) NGOÀI SÂN : Hai thằng trộm rình từ lâu, chui ra hát :
Có hai thằng trộm ngồi rình
Chúng nó nghe chuyện đào được chum
Bảo nhau xuống bờ mương nhé
Thấy lù lù có một cái chum
Hà ha há hà ha há
Há hà hà hà hà há ha
Chum này thì khi mở nắp
Không thấy vàng chỉ thấy rắn thôi
Ối giời ôi là ối giời ôi
Chúng sợ quá, vội vàng đậy nắp
Chum rắn này đem giấu một nơi
Ối giời ôi là ối giời ôi
5) TRONG NHÀ: Hai vợ chồng đối thoại :
VỢ : Mặt trời chưa đứng tới ngọn cau
Chưa đứng tới ngọn cau
Tang tính tính tình tang
Chồng mình ra tới chỗ ruộng sâu
Ra tới chỗ ruộng sâu
Tang tính tính tình tang
Ðã thấy mất ngay chum vàng rồi
Bố nó chao ôi quá dại khờ !
CHỒNG : Của Trời cho, nếu lấy lại đi
Thôi luyến tiếc mà chi ?
Tang tính tính tình tang
Tang tính tính tình tang
6) NGOÀI NHÀ : Trong khi vợ chồng nói chuyện mất chum, hai thằng trộm vẫn rình :
Vẫn hai thằng trộm ngồi rình
Chúng nó nghi vợ chồng này điên
Làm chi có vàng trong đó ?
Thích giầu có nhìn rắn không ra
Hà ha há hà ha há
Há hà hà hà há há ha
Chum này mà ưng, mà muốn
Khiêng nó lại, trả nó cái chum
Tang tính tình tình tính tính tang
Thích vàng quá, thọc vào là chết
Cho chúng mày rắn cắn một phen
Tang tính tình tang tính tình tang
7) RUỘNG: Chồng ra ruộng, thấy cái chum, mừng rỡ chạy về nhà, hát :
CHỒNG : Mình vừa ra tới cánh đồng xa
Ra tới cánh đồng xa
Tang tính tính tình tang
Kìa là cái phúc (ứ) Trời cho
Cái phúc (ứ) Trời cho
Tang tính tính tình tang
VỢ : Bố nó kiếm ra chum vàng rồi
Thế cớ sao không gánh về nhà ?
CHỒNG : Của Trời cho, nếu đã thật cho
Mai sẽ đến nhà ta
Tang tính tính tình tang
Tang tính tính tình tang
8) NGOÀI NHÀ : Hai thằng trộm lại tới rình, rồi hát :
Khiến hai thằng trộm ở ngoài
Nó tức lên vì vợ chồng kia
Mày không lấy về chum rắn
Thế thì mình phải gánh chum đi
Hà ha há hà ha hà
Há hà hà hà há ha ha
Ðem về đặt chum ở đó
Ngay trước nhà, để đó giữa sân
Tang tính tình tang tính tình tang
Thích giầu có, thọc vào là chết
Cho chúng mày rắn cắn một phen
Tang tính tình tang tính tình tang
Hai kẻ trộm khiêng chum về đặt trên sân nhà...
9) GIỮA SÂN KHẤU: Hai vợ chồng ra sân thấy cái chum, mừng quá đứng hát :
CHỒNG : Mình à ! ta nói đã chẳng sai
Ta nói đã chẳng sai
Tang tính tính tình tang
Trời mà cho, sẽ có, đừng tham
Sẽ có nhớ đừng tham
Tang tính tính tình tang
Sớm tối sẽ thôi (ư) nhọc nhằn
Sống rất ấm vui (ư) thật nhàn
Giầu là do cái số dửng dưng
Xin chớ có đảo điên
Tang tính tính tình tang
HỢP CA : Giầu rồi ta giúp những bạn quen
Trong thiếu thốn, một phen
Tang tính tính tình tang
Càng giầu càng muốn giúp người ta Ai thiếu thốn nghèo hơn
Giầu rồi đi du hí gần xa
Nơi thế giới tự do
Tang tính tính tình tang...
